Whakapapa

Ngā Whakairo o Mangaroa

Ko Hikawera Tuarua Te Whare Tipuna o Mangaroa

Ko te ingoa o te wharepuni ko Hikawera II. Nāna te tama tuarua o Te Whatuiāpiti rāua ko Te Huhuti. Ko Te Huhuti te tamaiti tuatahi o Te Rangitaumaha rāua ko Hineiao. Ko Te Rangitaumaha te tamaiti tuatahi o Taraia rāua ko Hinepare. Ko Taraia te toa rangatira i whakatauria te mana rangatiratanga o Ngāti Kahungunu ki Heretaunga.Nōreira, ko Taraia e tū ana ki runga i te tekoteko a tōna matua a Rākaihikuroa.

Kahungunu

Kahukuranui

Rākaihikuroa

Taraia

Rangitaumaha

Te Huhuti

Hikawera Tuarua

Te Mata o Hikawera II

Kahuturi Hinepare Tamaira

Rākaitekura Tūrauwha Rangituehu

“Mā te wahine, mā te whenua, mate ai te tangata!”

I te wā i tae hoki whenua mai a Taraia mā ki Heretaunga ki te whakatau te mana o Ngāti Kahungunu ki te rohe, nāna a Tūrauwha te moko-tipuna nō konei i tuku i tana tamāhine a Rākaitekura ki a Te Rangituehu hei hononga māreikura o Ngāti Kahungunu ki Ngāti Awa, ki Ngāti Whatumamoa, ki Ngai Te Orotu hoki.

Ko te mana o te whenua, he mana wahine! Tērā te kōrero nō mai rā anō. Ko Rākaitekura, ki ētahi ko Tūrākura, te wahine i whakatau te hono mārire ki a Ngāti Kahungunu. He tikanga nō uki kia whakatūturu ai kia tina i te hono o ngā tāngata.

Te Tāhūhū

Rangitaumaha

Hineiao

Te Huhuti

Te Tarawhāiti

Te Tarawhānui

Mangaroa ki Te Rangi

Te Mangaroa

Ko te Poutama Aratiatia ki Te Mangaroa kei te kopai o te whare i tukutukungia tuituia. Tuia i runga, tuia i raro! Tuia te muka here tāngata i takea mai i Hawaikinui Hawaikiroa Hawaiki-pamamao, i Hawaiki-i-hono-i-wairua!

Ko Tānenuiārangi te atua i kōwhiriwhiria kia piki ai i Te Rangi Tūhāhā e Io-Te-Matua-Kore ki te tiki i Ngā Kete Wānanga. I Te Wānanga Tipua, i Te Wānanga Ariki, i Te Wānanga Atua. I ara ake ia i Te Poutama - Te Aratiatia o Tānenuiārangi. Ko Te Kete Tuauri, ko Te Kete Tuatea, ko Te Kete Aronui, ka tiritiria ka poupou ki a Papatūānuku, ki te whaiao ki te ao mārama. Ko tana tamāhine a Hine-nui-te-pō i tuia te purapura whetū, arā ko ngā mate i whetūrangihia i tuia i runga i Te Mangaroa.

Nō uki a Maui-tikitiki i i hī ake rā i Te Ika-a-Maui arā ko Aotearoa, nāna hoki a Maui i hī ake rā i te wairua o Te Ika-o-Te-Rangi whakatauria ana ki Te Toi-o-Ngā-Rangi, ararā noa ko Te Mangaroa! Te Ikaroa! Te Ika-a-Maui! Te Ika-o-Te Rangi! Tau ana!

I te aranga ake o Te Mangaroa ki Te Rangi i haere tahi hoki a Te Manga-o-nuku me Te Manga-o-rangi i kautahoe awhiwhio mataporehu ana, tau ana ki te rauawa o Te Waka o Maui. Koia koia Te Ika-o-Te-Rangi – Te Ikaroa – Te Mangaroa! I te pūkenga a Maui, ko Tane i utua kia whakatau i te wairua o Maui-Tikitiki-i-Te-Rangi ki Te Mangaroa, aratakina mai ana Te Ika-a-Maui. Ko Tautoru tōna tātua, ko Puanga tōna Tikitiki.

Ngā Tukutuku o Roto o Hikawera Tuarua o Mangaroa

Mahi ake nei e … Mahi Tukutuku E

Mahi mō te whare tipuna …

a Hikawera E

Piki mai i te Poutama ki Mangaroa

Porourangi Poutama te āhua

Haere rā e te tohunga tā Tukutuku a Mangu Waapu, i poipoia ngā wāhine o Mangaroa ki ngā pūkenga o te Tukutuku.

Haere hoki koe e te kuia Hinemihi i tuituia

Te Poutama ki Mangaroa

Haere hoki kōrua ki Te Pūtahitanga o Rēhua

Ki a Hine-nui-te-pō!

Haere … Haere … Haere!

Porourangi

Potama

Purapura Whetū

Arohanui

Roimata Tōroa

Pātiki

Te Hekenga

Taratara